(Chondromalatio, chondropathia, chondritis)


Chondromalacja ( najczęściej rzepki) polega na zwyrodnieniu, rozpulchnieniu, spluszowaceniu (rozdzielaniu się na słupki na podobieństwo włosów szczotki lub pluszu) oraz wytwarzaniu się szczelin i ubytków chrząstki stawowej. Przyczyną omawianej choroby jest przede wszystkim bezpośredni uraz lub ocieranie się nierównych powierzchni stawowych rzepki o rowek międzykłykciowy kości udowej, lub tez częste przemieszczanie się rzepki w jej nawykowym zwichnięciu lub w mało uchwytnych, klinicznie nieznacznych podwichnięciach. Powstawaniu chondromalacji sprzyjają zmiany wrodzone w obrębie stawu, jak również każde zmniejszenie wartościowości chrząstki stawowej.

Chociaż najczęstszym umiejscowieniem jest środkowa część powierzchni stawowej rzepki (jako najsłabiej unaczyniona), to jednak opisane zmiany mogą występować na kłykciach kości udowej w miejscach leżących naprzeciw zmian stwierdzanych w obrębie rzepki(tzw. zwierciadlane odbicie). Choroba występuje u młodzieży i dorosłych, zarówno u mężczyzn jak i u kobiet; najczęściej jednak dotknięci są młodzi mężczyźni, i to w wieku od siedemnastu do dwudziestu kilku lat, natomiast rzadko stwierdza się chondromalację u małych dzieci.


Kliniczne objawy polegają na pojawianiu się : okresowych bólów przedniej części kolana, nieznacznej sztywności, okresowego niewielkiego wysięku i obrzęku stawu kolanowego, wychudzenia mięśni uda, tkliwości uciskowej przyśrodkowego brzegu i powierzchni stawowej rzepki. Podczas ruchów zginania i prostowania kolana oraz związanego z tym przesuwania się rzepki w dole międzykłykciowym wyczuwa się a niekiedy i słyszy trzeszczenie wywołane tarciem nierównej powierzchni stawowej rzepki. Bierne ruchy przesuwania rzepki i ucisk na nią są bolesne. Silniejsze przypieranie rzepki do kłykci udowych, występujące podczas przysiadu, chodzenia po schodach, podnoszenia się z pozycji siedzącej powoduje żywą bolesność. Szczególnie charakterystyczny jest ostry, piekący ból wywołany przez silne czynne napięcie mięśnia czworogłowego uda, poprzedzone ustabilizowaniem i przyparciem rzepki do kłykci kości udowej palcami reki badającego; obecność tego objawu sprawdza się najlepiej, układając chorego na plecach, przy swobodnie wyprostowanym kolanie. Z uwagi na występowanie okresowej żywej bolesności kolana , chondromalacja rzepki bywa często mylnie rozpoznawana jako uszkodzenie łąkotki.
Niekiedy fragmenty chrząstki stawowej oddzielają się od jamy stawu jako ciała wolne i w związku z tym mogą pojawiać się objawy blokowania, przeskakiwania i znacznego podrażnienia stawu kolanowego. Zmiana chorobowa może trwać wiele tygodni i miesięcy.


Radiologicznie nie stwierdza się odchyleń od stanu prawidłowego z uwagi na to, że zmiany dotyczą tkanki chrzestnej. W zaawansowanych przypadkach mogą wystąpić wyrosła kostne na brzegach rzepki. W różnicowaniu należy uwzględnić uszkodzenie łąkotek, osteochondrosis dissecans, gruźlicę.


Leczenie. W przypadkach łagodnych głównym założeniem leczenia jest ochrona stawu przed dalszymi urazami nadmiernymi obciążeniami. Wskazane jest zabezpieczenie kolana tutorem lub łuską gipsową przez 2 – 3 tygodnie. Choremu należy następnie zalecić wielokrotne wykonywanie w ciągu dnia ćwiczenia wzmacniające mięsień czworogłowy uda. Ćwiczenia te nie mogą być jednak forsowne , nie powinny wywoływać bólu(ewentualnie ćwiczenia izometryczne) i zaostrzenia choroby. Poza tym stosuje się nagrzewanie diatermią, solluxem oraz fale ultrakrótkie. Korzystne działanie wywiera dodatkowe 3-4 krotne podanie odstawowo 25 mg hydrokortyzonu, co 3-4 dni.

Chorzy z uporczywymi bólami nie poddającymi się leczeniu zachowawczemu wymagają leczenia operacyjnego, które w zależności od stopnia stwierdzanych zmian polega na:
1) Wycięciu chorobowo zmienionej chrząstki Az do odsłonięcia warstwy zdrowej i wyrównania brzegów ubytku.

2) Ścięciu chrząstki z całej powierzchni stawowej.

3) Ścięciu chrząstki wraz z leżącą pod nią podchrzęstną warstwą tkanki kostnej i pokryciu powierzchni resekcji błona maziową, powięzią lub ścięgnem mięśnia czworogłowego uda.

4) Patellektomii.

Po krótkim okresie pooperacyjnego unieruchomienia, koniecznego dla wygojenia rany operacyjnej, szczegółowy nacisk należy położyć na maksymalne wzmocnienie siły mięśnia czworogłowego.
Z uwagi na to , że chondromalację rzepki towarzyszy często innym zmianom chorobowym kolana, np. tzw. wewnętrznym uszkodzeniom kolana, w czasie każdej artrotomii należy zawsze dokładnie skontrolować rzepkę w poszukiwaniu zmian w chrząstce stawowej.

Rokowanie zależy przede wszystkim od stopnia nasilenia zmiany chorobowej. Przypadki, w których zmiany w chrząstce stawowej występują również na kłykciach udowych, oraz stany wymagające rozleglejszych zabiegów operacyjnych rokują gorzej, gdyż dołączające się w późniejszym okresie wtórne zmiany zniekształcające powodują stopniowe narastanie dolegliwości. Rokowanie w pozostałych przypadkach jest dobre.


ORTOPEDIA I REHABILITACJA TOM 1
Pod redakcja WIKTORA DEGI
Wydanie trzecie uzupełnione
PZWL 1983

Komentarze do artykułu.